over buiten (be-)leven met kinderen van elke leeftijd
Worden ze zes?
Geef ze een mes!
De titel klinkt als klikaas, dat klopt. Het rijmt. "Ben je zeven? Vraag je ouders je een mes te geven" klonk minder goed, vond ik zelf. Waar het eigenlijk om gaat, is de achterliggende gedachte. Het zakmes als metafoor voor 'buiten zijn'.
Let op!
Deze post gaat over het verantwoordelijk gebruiken van zakmessen door kinderen. Geen kind is hetzelfde, als ouder beoordeel je zelf wat je kind kan en dus mag. Ik ben op geen enkele manier aansprakelijk voor fysiek of mentaal letsel, bij jou of je kind, dat ontstaat na het lezen van deze pagina.Het blijft voor ouders een lastig vraagstuk, getuige de lange lijst met boeken en artikelen die over het onderwerp geschreven zijn: (in hoeverre) laat ik mijn kinderen risico lopen? Je bent al snel geneigd in twee afgebakende groepen te denken: enerzijds de hyperouders, wiens enige levensdoel lijkt te bestaan uit het voorkomen van pijn, in welke vorm dan ook, bij hun kostbare kroost. Aan de andere kant, daar lijnrecht tegenover, de laat-maar-gaan-ouder, die zich niets lijkt aan te trekken van de kwetsuren die zoon- of dochterlief kan oplopen op hun weg naar volwassenheid.
Zoals bij veel dingen in het leven, denk ik niet dat de situatie zo zwart-wit geschetst kan worden. Ikzelf laat mijn kinderen graag proefondervindelijk ontdekken dat het pijn doet wanneer je met je voorhoofd tegen een tafelblad loopt, en dat van-een-stoel-over-de-bijzettafel-naar-de-bank-springen wel eens minder heroïsch kan eindigen dan je dat van tevoren had ingeschat. Anderzijds probeer ik gevaar (uiteraard) te voorkomen wanneer ik het gevoel heb dat ik het mezelf kwalijk zou nemen als er iets misgaat. Voorbeeld: mijn kinderen dragen een zwemvest wanneer we gaan varen, en druiven snijden we tot op zekere leeftijd in de lengte doormidden.
Met bovenstaande als inleiding durf ik te zeggen: ieder kind zou een zakmes moeten hebben. Niet omdat ik messen mooi vind - en ja, dat vind ik -, maar om waar een zakmes voor staat. Ik denk dat het hebben van een zakmes veel vertegenwoordigt van wat ik graag terug zou zien in mijn kinderen:
-
Verantwoordelijk mogen zijn / eigenaarschap
Ik wil dat mijn kinderen een zeker gevoel van verantwoordelijkheid voelen. Door het geven van een zakmes, zeggen je ouders eigenlijk tegen je: "Kijk eens, we geven je iets wat potentieel gevaarlijk is. We vertrouwen erop dat jij de verantwoordelijkheid kunt dragen voor dat gevaar". -
Een waardering voor buiten-zijn
"Niemand is een binnenmens" zegt dé buitenwinkel van Nederland, en tot op zekere hoogte ben ik het daarmee eens. Een zakmes gebruik je doorgaans niet binnen. Met een zakmes snij je in takken en takken liggen buiten. Ja, dan denk ik te simpel, maar je snapt waar ik heen wil. -
Begrip van wat gevaar is
Voor messen, hakbijlen en bijvoorbeeld een kampvuur geldt hetzelfde: niet het ding is gevaarlijk, maar datgene wat er gebeurt als je het niet op de juiste manier gebruikt. Door je kind uit te leggen waarin het gevaar schuilt bij het gebruiken van een mes, leert het bovenstaande les.
Maar welk zakmes is geschikt?
Omdat ik klaarblijkelijk niet de enige ben die z'n kind een zakmes gunt, is de keuze aan 'messen voor kinderen' vrij groot. De meeste grote mesfabrikanten hebben een kindervariant op hun succesnummers. Welk mes je koopt, moet altijd afhangen van hoe je je kind inschat. Zo zijn er messen met en zónder scherpe punt, messen met handbeschermers zodat je niet (gemakkelijk) met je hand over het lemmet kunt glijden en messen die je wel of juist niet in kunt klappen.
Kijk naar de motoriek van je kind en naar zijn of haar vermogen om regels op te volgen, en bepaal óf en zo ja, welk mes je koopt. Hieronder alvast wat voorbeelden:
"OK, mijn kind heeft een zakmes, en nu?"
Wat je kind direct te horen moet krijgen, misschien nog wel vóórdat hij of zij een zakmes krijgt, zijn de regels die jij stelt. Ja verantwoordelijkheid, ja eigenaarschap, maar dat betekent niet dat je er bloedeloos vanaf komt als er geen duidelijke regels zijn. Jij bepaalt de regels. Ter illustratie, dit zijn de regels die mijn zoon van vier te horen kreeg toen hij op vakantie z'n eerste mes(je) kreeg:
-
Snijd van je af
Hoezeer deze regel ook voor zich lijkt te spreken: je hebt te maken met een kind. Hoe vaker je het zegt, hoe groter de kans dat ze het onthouden en toepassen. -
Gebruik het mes alleen als je bij papa of mama bent
Dit vind ik vooral belangrijk bij erg jonge kinderen. Motoriek en het vermogen het eigen gedrag op waarde te schatten zijn nog niet (volledig) ontwikkeld, dus sturing is nodig. -
Het is gereedschap, geen wapen
Gebruik je mes niet om mee te spelen en maak geen steekbewegingen (naar wie of wat dan ook). Een zakmes is een stuk gereedschap en mag niet worden gebruikt om oorlogje mee te spelen.
"En als het dan toch fout gaat?"
Zolang je je kind geen machete geeft, zullen de verwondingen bij het (verkeerd) gebruiken van een zakmes reuze meevallen. Een sneetje hier, een sneetje daar. Niets wat een pleister of, in het ALLER-ergste geval, een bezoekje aan de eerste hulp niet op kan lossen.
Bescherm, maar laat los. Laat je kind er ontdekkenderwijs achterkomen hoe de wereld in elkaar steekt. Beperk de risico's waar nodig, maar gun je kind vallen en opstaan.
En weet je kind na een tijdje niet meer wat het nu weer met dat mes moet doen (of ben je zelf net zo enthousiast geworden)? Dan hier nog wat leestips:
Geschreven door Paul Verheul
Paul is vader van twee jonge kinderen. Hij houdt van buiten, maar woont in een rijtjeshuis in een middelgrote Nederlandse stad. Om dat voor zichzelf goed te maken, schrijft hij over het door hem zo geromantiseerde Buiten.